Ganting Galaw sa mga Teoryang Pampanitikan

                         Ganting Galaw sa mga Teoryang Pampanitikan

Mga Sumusunod na Teorya

Teoryang Queer

Girl, Boy, Bakla, Tomboy

Ni: Noel Lapuz

Natutunan:

Isaalang-alang  natin ang nararamdaman ng ating kapwa. Irespeto natin ang ating sarili para irespeto rin tayo ng iba. Huwag tayong mamili ng kaibigan basi sa kasarian at bawas-bawasan din natin ang pamumuna sa iba, dapat matuto rin tayong lumugar dahil tayo ang may pinag-aralan.Huwag nating isipin na pasanin lamang sa mundo ang bakla, tomboy (LGBT) dahil mga kabataan din sila na pag-asa ng bayan.

May pagkakataon din na mas lalaki pa sa lalaki ang bakla.

Reaksyon:

            Ang kwentong Girl, Boy, Bakla, Tomboy ni Noel Lapuz ay angkop sa Teoryang Queer. Ang layunin ng Teoryang Queer ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan ang mga Homosexual. Sa kwentong ito ay ipinakita ang diskriminasyon tungo sa mga Homosexual na para bang wala na silang karapatan at ang tingin ng ibang tao sa kanila ay mga pasanin lamang ng bayan. Sa pang aabuso o sa pagtawa lamang natin sa kanila ay hindi natin alam na nasagasaan na rin pala natin ang kanilang Karapatang Pantao, karamihan pa sa mga nang aabuso sa kanila ay iyong mga tao pa na may mataas ang pinag-aralan. Karamihan sa kanila ay hindi naman nila ginusto na maging ganyan sila, may pagkakataon lang talaga na minsan ay lumalambot ang puso ng isang lalaki at minsan naman ay tumitigas ang puso ng isang babae. Nawa’y matigil na ang diskriminasyon sa mga Homosexual sa lipunan kahit wala ang ipinatupad na Bill 18,a proposed law which combats bullying, protects our children and ensures that our schools are safe spaces. Sana irespeto rin natin sila dahil tao rin naman sila.

Teoryang Klasisismo

Ang Tondo man ay May Langit din

Ni: Andres Cristobal Cruz

Natutunan:

Kapag lugar ng Tondo ang ating naririnig ay sasabihin agad natin na puro gulo lang ang nasa loob nito, may makikita pa rin tayo na maganda sa lugar na ito siguro ay hindi lang natin agad na mapapansin dahil mas nangunguna ang ating negatibong pananaw. Para sa mga nagmamahalan diyan,hindi hadlang ang estado sa buhay para makamit ang tunay na kaligayahan. Sa mga taong mahilig mang-iwan diyan, hindi lahat ng iyong iniwan ay babalik ulit sa iyo kung kalian mo gusto, katulad na lang ni Flor na akala niya ay makukuha niya ulit si Victor ngunit nabigo siya sa pagkakataong ito dahil may hadlang na. Sa mga taong napanghihinaan ng loob,ipaglaban mo ang taong mahal mo kahit walang kasiguraduhan na kayo na talaga, katulad ng ginawa ni Victor na ipinaglaban niya si Alma at ang bait ng Panginoon dahil naging sila talaga at ikinasal pa.

Reaksyon:

            In “Richer and Poorer”, isa sa mga Wedding Vows. Ang kwentong ito ay tumatalakay sa magkaibang estado ng dalawang taong nag-iibigan. Katulad nalang ng kwentong ito tungkol kina Victor at Alma na para bang may magkaibang mundo sa kadahilanan na ngang mayaman si Alma at si Victor ay mula lamang sa mababang uri sa lipunan. Dahil sa dukha si Victor ay tutol ang ama ni Alma na maging magkasintahan sila. Ang kwentong Ang Tondo may ay may langit din ni Andres Cristobal Cruz ay masasabi kung nababagay sa Teoryang Klasisimo dahil ang Teoryang ito ay ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan. Nababagay din ito dahil ang Teoryang ito ay nagtatapos lagi nang may kaayusan dahil si Victor at si Alma ay naging magkasintahan at kalaunay ikinasal sila.

Teoryang Naturalismo

Walang Panginoon

Ni : Deogracias Rosario

Natutunan:

Huwag ibase sa estado ng buhay ang pakikisama sa kapwa. Huwag magtanim ng sama ng loob sa kapwa at ipagpasa- Diyos na lang ang lahat. Ipinakita man sa kwento ang hindi pagkapantay- pantay ng tao sa lipunan na talamak pa rin hanggang sa kasalukuyan ay sana huwag tayong mawalan ng pag-asa na umahon din sa kahirapan.

Ang ningas pala ay alab-apoy at hindi luha.

Reaksyon:

            Ginamit ni Marcos ang kalabaw para makaganti  kay Don Teong mula sa panggigipit nito sa kanilang pamilya at sa paglabag nito sa kanilang relasyon ni Anita. Sa pagkakasuwang ni Don Teong ay nakaganti si Marcos na walang nilabag na batas pati ang Banal na Utos ng Poong Maykapal na huwag Pumatay. Ang kwentong Walang Panginoon ni Deogracias Rosario ay napapasailalim sa Teoryang Naturalismo kung saan ang indibidwal ay produkto ng kanyang kapaligiran at pinanggalingan at ito ang nag udyok kay Marcos para gantihan si Don Teong. Ipinapakita rin sa Teoryang ito at sa kwentong ito ang epekto ng kapangitan ng kalagayan ng tao sa lipunan, katulad ng kahirapan at kawalan ng katarungan na hanggang ngayon ay namamayagpag pa rin.

Teoryang Realismo

Si Intoy Syokoy ng Kalye Marino

Ni: Eros Atalia

Natutunan:

Huwag nating husgahan ang isang tao basi sa kanyang trabaho dahil may iba na kumakapit lang sa patalim para makaahon sa hirap.Nakakasira rin ng dignidad ang ginagawang trabaho ni Doray o ito ay nakakasirang puri lalong-lalo na siya ay babae.Marami namang paraan ang pwedeng gawin para umahon tayo sa kahirapan. Nasa atin ang desisyon kung anu ang landas na ating tatahakin.

Hindi malayo sa katotohanan ang inilahad na kwento dahil sinasalamin nito ang mga tunay na pangyayari sa lipunan magpa hanggang ngayon.

Reaksyon:

            “Kapit sa patalim”, iyan ang talamak sa panahon ngayon na kahit kaluluwa ay binebenta para mabuhay lamang. Katulad din sa tauhan sa kwento na si Doray na pati sariling Tilapia ay binebenta niya na mabuhay lamang siya at ang kanyang mga kapatid. Pati dignidad at prinsipyo ng tao ay nakakalimutan na kapag kagipitan na ang kumakatok sa ating pintuan.Ang kwentong Intoy Syokoy ng Kalye Marino ni Eros Atalia ay nababagay sa Teoryang Realismo dahil ito ay nagpapakita ng mga karanasan at nasaksihan ng may-akda sa lipunan na magpa hanggang ngayon ay masasaksihan natin na kahit sa mga kalye sa Maynila ay may mga babaeng nagbebenta ng laman na kung minsan pa ay pang-kape lang. Masasabi ko rin na nababagay din ang kwentong ito sa Teoryang Feminismo-Markismo kung saan ipinapakita ng teoryang ito ang iba’t-ibang paraan ng kababaihan sa pagtugon ng kahirapan. Isang halimbawa na ginagawang pang madaliang solusyon ng kababaihan ay ang prostitusyon bilang tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa halip na ito ay kasamaan at suliranin ng lipunan. Katulad na lang ng prostitusyon na ginagawang sideline ni Doray maliban sa pagbebenta niya ng isda sa palengke, alam nating mali ito ngunit ito lang ang pwedeng solusyon sa kahirapan ni Doray at maling ginagawa ni Doray ay nagiging tama na para sa kanya dahil paraan niya ito para mabuhay lang siya at ang kanayang pamilya.

Teoryang Arkitaypal

Gapo

Ni: Lualhati Bautista

Natutunan:

Ipaglaban natin ang ating mga karapatan bilang Pilipino. Sana ay maramdaman din nating mga Pilipino ang nakapaloob sa Parity Rights na sinasabing ang pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Amerikano.

Sana maiwasan o iwas-iwasan na rin nating mga Pilipino ang pagtangkilik sa mga gawang dayuhan at tangkilikin na lang ang gawang atin para tayo ay umunlad at iwas sakit pa. Mamulat din sana tayo sa katotohanan na ang iba palang mga produkto ng Pilipinas ay pinapatatakan lamang sa ibang bansa at pag balik dito sa ating bansa ay ang mahal na at halos doble na ang tubo ng presyo.

 Hindi tama ang ginawa ni Mike na patayin si Steve dahil mas lumala pa mismo ang sitwasyon.Napag-alaman ko na ang pamagat na “GAPO” ay galing pala sa lugar na Olongapo kung saan doon naka base ang mga Dayuhang Amerikano.

Reaksyon:

            Bagong Presidente, bagong Pag-asa. Sa tulong ng ating Presidenteng Duterte ay masasabi kung mas lumuwag luwag na ang pagkakahawak nating mga Pilipino sa mga kamay ng mga Amerikano. Magpa hanggang ngayon ay parang hindi pa rin natin nakakamit ang ating tunay na kalayaan dahil bihag pa rin nila tayo mula sa ating Lengguwahe o pananalita na siyang ginagamit ng nakakaraming mga Pilipino. Pati kanilang kultura ay yinayakap na rin ng nakakarami. Ang nobelang “Gapo” ni Lualhati Bautista ay nababagay sa Teoryang Arkitaypal kung saan gumagamit ng modelo o huwaran upang masuri ang elemento ng akda. Ang ginamit niyang modelo dito ay ang mga  Amerikano, kapag narinig natin ang salitang Amerikano ay maiisip agad nating mas nakakaangat sila kaysa sa atin o Superior sila. Ilan pang halimbawa ng simbolo na pwede nating gamitin para masuri ang elemento ng akdang Arkitaypal ay ang pangalang Sisa, agad agad nating maiisip na “baliw”, Maria Clara, maiisip agad nating “mahinhin o di kaya’y di makabasag pinggan”, at iba pang halimbawa ng mga simbolo.

Teoryang Formalistiko

Sandaang Damit

Ni: Fanny A. Garcia

Natutunan:

Huwag nating husgahan ang isang tao basi sa kanyang kasuotan o hitsura at huwag ibase sa hitsura ang pakikipagkaibigan sa kapwa.

Iyong ipinagmamalaki pa lang mga damit ng bata ay pawang guhit lamang pala at ito ay puro kasinungalingan lamang.Kailanman ay hindi mabuti ang pagsisinungaling. Tanggapin nating ang katotohanan na tayo ay mahirap lamang dahil mas mapapahiya ka kapag nalaman din lang nila at ikaw din ang magiging tampulan ng tukso.Hindi talaga natin maiiwasan kahit na sa katotohanan na tayong mga tao ay nakakapagsinungaling din dahil sa kahirapan.

Reaksyon:

            Naranasan niyo na ba ang apihin ng ibang tao dahil lamang sa inyong kasuotan? Mahirap maging mahirap kung kaya’y minsan ay nakakagawa tayo ng bagay na alam nating mali pero ginagawa pa rin natin. Katulad na lang ng pagsisinungaling, mali ito pero minsan ay kinakailangan natin itong gawin para na rin sa kapakanan natin. Sana maramdaman niyo ang bigat na nararamdaman ng batang babae sa kwentong Saandaang Damit ni Fanny Garcia na siya ay nagsinungaling para magkaroon lamang ng kaibigan. Mali ang ginawa ng batang babae ngunit ginawa niya lang iyon para sa sarili niyang kapakanan. Ang kwentong Sandaang Damit ni Fanny Garcia ay nababagay sa teoryang Arkitaypal, hindi na ito kailangan nang malaliman pang pagsusuri dahil sa pamagat pa lang ng kwento ay lantaran na agad kung anu ang nakapaloob sa akda. Pukos ng teoryang ito na iparating ang buong kwento ng deretso at malinaw na paglalahad gamit ang kanyang tuwirang panitikan na hindi na kinakailangan ng malalimang pagsusuri.

Teoryang Humanismo

Paalam sa pagkabata

Salin ni: Nazareno D. Bas

Natutunan:

Kailanman ay hindi maganda na pagbuhatan ng kamay ang ating kapwa lalong lalo na ang ating asawa.Ang isang asawa ay dapat na minamahal at hindi sinasaktan. Matuto tayong lumimot para hindi mamuhay ng masalimuot.Magpatawad tayo para makausad din ang ating buhay na walang hinanakit at hindi makulong sa alaala ng kahapon. Nakakabuti rin na marunong tayong mag bahagi ng ating problema sa ating kapwa para hindi mabigat sa ating dibdib.

Sana ay tratuhin din nating tunay na pamilya ang mga batang hindi kadugo o mga anak sa labas lamang. Hindi naman nakabasi sa dugo ang pagmamahal mo sa isang bata kun’di sa puso niya.

Reaksyon:

            May pagkakataon bang minsan ay tinatanong niyo ang inyong sarili bakit tayo nabubuhay sa mundong ito? Bakit tayo mahirap?Bakit sila mayaman? Mga tanong na nagsimula mula noong tayo ay nagkamalay sa mundong ito. Katulad natin na maraming tanong sa mundo ay may isa ring bata na maraming tanong sa kanyang pagkabata. Bakit palaging umiiyak ang nanay?Bakit si ama ay naghihinagpis at tila nanunumbat na nakatingin sa akin? Mga tanong na hindi niya masasagot dahil bata pa raw siya. Itong mga tanong na ito ay nagmula sa akdang Paalam sa Pagkabata na isinalin ni Nazareno D. Bas sa Filipino.Paalam sa Pagkabata dahil kailanman ay hindi naranasan ng bata ang maging isang bata na paglalaro lang ang kanyang iisipin,wala siyang ibang inisip kundi ang mga tagpo sa kanilang bahay na hindi niya maipaliwanag. Ang akdang ito ay napapabilang Teoryang Humanismo sapagkat ito ay nagbibigay halaga sa dignidad ng tao kabilang nito ang kanyang isip at damdamin.

Teoryang Ekspresyunismo

“Caregiver”

Ni: Chito S. Ronio

Natutunan:

Maging kuntento na sa buhay, guro ka na nga at may sweldo na rin, maging kuntento na at huwag nang maghangad ng mataas na sahod dahil naiiwanan din natin ang ating pamilya at nalalayo ang loob sa kanila.Huwag magpapa dalos-dalos ng desisyon sa buhay. Expectation Vs. Reality (akala ni Sarah na ang trabaho ng kanyang asawang si Teddy ay nurse sa London iyon pala ng dumating siya roon ay napag-alaman niya na “Caregiver” lang pala ito at hindi nurse).  Huwag babaan ng tingin ang mga “Caregivers” dahil trabaho rin naman ito na marangal.

Napag-alaman ko na may Teoryang Ekspresyunismo pala.

Reaksyon:

            Mga ugaling tao na kailanman ay hindi marunong makuntento at palaging nag-aasam ng higit pa sa mundo. Mga kakulangan na maasam naman natin kahit hindi tayo lilisan. “Caregiver” ni Chito Ronio na tumatalakay sa isang Pilipina na hindi naging kuntento sa kanyang propesyon dito sa Pilipinas at nangibang bansa pa. Karamihan sa atin ay may pag-iisip din na ganito dahil alam natin na mas malaki ang kapalit ng Dolyares kaysa sa Peso. Mapansin din natin sa pelikula o akdang ito na ang mga salita ay mga simple lamang at hindi mo na kailangan ng malalimang pag-iisip kung anu ang nais niyang ipabatid. Hindi man ito kailangan ng malalimang pag-iisip pero tagos naman sa buto ang mga linyang ginagamit dito at mapupukaw talaga ang iyong damdamin. Dahil sa mga simpleng salita na mapapansin, ito ay napapabilang sa Teoryang Ekspresyunismo. Teoryang Ekspresyunismo rin dahil ito ay nakatuon sa pagpapahayag ng may-akda sa kanyang nadarama at kaisipan.

Teoryang Markismo

Sandaang Damit

Ni: Fanny A. Garcia

Natutunan:

Huwag mawalan ng pag-asa, ang lahat ng nangyayari ay mga pagsubok lamang.Kailanman ay hindi maganda ang magsinungaling dahil ang katotohanan kahit daganan mo pa ng malaking bato ay lulutang at lulutang pa rin iyan. Magpakatotoo pa rin sa kabila ng lahat ng pinagdadaraanan sa buhay.

Hindi lahat ng resulta ng pagsisinungaling ay masama. Alam natin na masama ito pero may sitwasyon pa rin na ang pagsisinungaling ay may mabuting naidudulot din.Ilagay din natin ang ating sarili sa totoong sitwasyon at huwag agad-agad na husgahan ang tao.

Reaksyon:

            Teoryang Markismo, ang layunin ng teoryang ito ay ipakita rito ang kakayahan ng tao na umangat sa buhay mula sa kalugmukan at ito ay magsilbing modelo para sa mga mambabasa. Para sa aking sariling pananaw ay hindi angkop ang kwentong napili sapagkat ang ginamit na paraan ng tauhan para siya ay magkaroon ng kaibigan ay ang pagsisinungaling. Hindi ito kaaya-ayang gawin bilang isang modelo sapagkat alam naman nating mali ang magsinungaling. Maraming paraang marangal ang pwedeng gawin para tayo ay magkaroon ng kaibigan. Kailangan lang nating magpakatotoo sa ating sarili at huwag mawalan ng pag-asa sa buhay. Sana ay nakapaglahad pa ng kwentong nababagay sa Teoryang Markismo.

Teoryang Feminismo

Nanay Masang sa Calabarzon

Ni: Sol F. Juvida

Natutunan:

Huwag maging sakim lalong lalo na iyong mga taong napapasailalim sa kapangyarihan ng gobyerno na ginagamit nila ang kanilang posisyon o kapangyarihan para daigin ang mga tao lalong lalo na iyong mga mahihirap.

Huwag maliitin ang tingin sa mga kababaihan dahil kung anu ang kaya ng kalalakihan ay kaya rin naming mga kababaihan.Sana maging pantay na ang pagtingin ng lahat sa kababaihan at kalalakihan at sana pati na rin sa dumaraming populasyon ng LGBT sa lipunan.

Reaksyon:

            “Kung kaya ng mga lalaki kaya rin ng mga babae”. Katulad ni Gabriela Silang na isang mandirigmang Pilipina. Hindi hadlang ang kanyang pagkababae para mag bulag-bulagan sa mga nangyayari sa lipunan noong unang panahon. Katulad din ni Nanay Masang at Teresita Alvarez na hindi hadlang ang kanilang pagiging babae para ipaglaban ang kanilang karapatan sa kanilang lupang sinasaka. Sila ay nakipaglaban sa Panginoong Maylupa at sa Gobyerno para tutulan ang Project CALABARZON. Sa ipinakitang katapangan ng mga kababaihan sa akdang ito ay mahihinuha agad natin na ito ay Teoryang Feminismo. Ang Teoryang Feminismo ay nagpapakita ng kalakasan at kakayahan ng babae na mamuno at ipagtanggol ang kanilang karapatan. Ang nais ding ipaabot ng Teoryang Feminismo ay iangat ang pagtingin sa mga kababaihan sa ating lipunan. Kaming mga kababaihan ay hindi lang pambahay at pagpapaganda lang ang alam. May ibang kakaihan din diyan na sila ang bumubuhay sa kanilang pamilya imbes na ang mga kalalakihan. Sa madaling sabi, mahihinuha mo agad na ito ay Teoryang Feminismo sapagkat kababaihan o babae ang pinakasentro ng akda.

Teoryang Bayograpikal

Mga ala-ala ng Isang mag-aaral sa Maynila

Ni: P. Jacinto

Natutunan:

Napag-alaman ko na ang salin pala sa Filipino ng “Memoria De Un Estudiante De Manila” ay “Mga ala-ala ng isang mag-aaral sa Maynila”.

Nakaka “inspire” ang talaarawan ni Jose Rizal dahil hindi lamang siya nakuntento sa limitadong kaalaman at sumubok pa ng ibang kaalaman kahit wala pang kasiguraduhan.Natutunan ko rin na hindi lang pala sa literatura lang magaling ang ating Pambansang Bayani kundi pati rin pala sa Agham. Sa kanyang katalinuhan ay pinangalanan pa niya ang tatlong insekto alinsunod sa kanyang apilyido.

Ang tunay na nagmamahal sa isang tao ay papalayain mo siya kahit masasaktan kayong dalawa. Mas magandang bitawan na lang siya dahil alam mong mas sasaya siya sa piling ng iba katulad ng ginawa ni Rizal na pakawalan na lang si Segunda Katigbak. Ito ang aking natutunanan sa talaarawan ni Rizal. Sa akdang ito ay mababatid ko ang kahalagahan ng talaarawan, dito natin maisusulat ang lahat ng pangyayari sa ating buhay araw-araw.

Reaksyon:

            “Mga Ala-ala ng Isang mag-aaral sa Maynila”, ito ay talaarawan ng ating Pambansang bayani. Dito nakasulat ang mga pangyayari sa buhay ni Rizal mula pagkabata at noong nag-aaral na siya. Lahat ng mga magaganda at masasayang araw sa buhay ni Rizal ay mababasa natin sa talaarawan niyang ito. Lahat din ng mga taong nakasama niya noong pagkabata at nag-aaral siya ay makikilala mo dito lalong lalo na ang unang kabiguan sa pag-ibig ni Rizal na si Segunda Katigbak, ang babaeng lihim niyang iniibig at umibig din sa kaniya ngunit huli na ang lahat dahil ito ay ikakasal na pala sa iba. Ang akdang ito ay napapabilang sa Teoryang Bayograpikal dahil ang manunulat ay nagsusulat ng mga bagay na personal niyang nararanasan at nakikita sa kanyang paligid. Ang lahat ng tungkol kay Rizal, karanasan at nasaksihan niya sa kanyang paligid ay nakasulat dito kaya masasabi kung napapabilang ito sa Bayograpikal.

Teoryang Imahismo

Ang Riles sa Tiyan ni Tatay

Ni: Eugene Y. Vasco

Natutunan:

Ipinagmamalaki ko ang aking ama kahit hindi man siya tulad ng ibang ama diyan na mataas ang pinag-aralan ay hindi naman namin naranasan ang magutom kahit kailan at lahat ng aming kailangan ay nabibibigay naman nila ni nanay sa abot lang ng kanilang makakaya.

Ang nasabi palang Riles sa Tiyan ni tatay ay piklat pala iyon mula sa pagbebenta niya ng isang bato para maitawid sa hirap ang kanyang pamilya,lamang loob na lang ang naisipang solusyon ng ama sa kwento dahil sa tingin niya ay ito ang pinakamadaling paraan o solusyon.

Ang balat pala ay nagsisilbing imahe ng pagkamatiisin ng isang Pilipinong ama na handa siyang magsakripisyo para lang sa kanyang pamilya.

Reaksyon:

            Talamak na nga ang kahirapan sa lipunan natin ngayon. Akala ko ay pagbebenta lang ng kaluluwa ang ginagawa ng mga tao ngayon iyon pala ay pati na rin sariling laman o organ ay ginagawa na rin para ipagpatuloy ang pakikipagsapalaran sa buhay. Katulad ng dakilang ama sa kwentong ito na ibenenta niya ang isa niyang bato o kidney para lang sa kanyang pamilya at lalong-lalo na sa kanyang mga anak. Ang bato o kidney ng ama ang ginamit na simbolo sa kwento at sa imahen na ginamit ay higit na mas naipahayag ang damdamin, saloobin, kaisipan at ideya at ang iba pang nais ibahagi ng may akda. Sa imahen na ginamit ay nahinuha ko na ito ay napapabilang sa Teoryang Imahismo at ito ay nababagay dahil sa simbolong ginamit.